De Fiio KA5 kwam recent uit en moet FiiO’s vlaggenschip zijn onder de de Ultra Portable USB-DAC/versterkers. We kregen de kans de KA5 te reviewen en hebben het apparaat rond een week of 3 mogen ervaren voordat we met onze review uitkwamen.
DAC??
Alle digitale audioproducten hebben een DAC. Een DAC is een implementatie in jouw apparaat dat digitale data (‘nullen en eentjes’) omzet naar een analoog formaat dat het audiosignaal is dat bijvoorbeeld via je koptelefoonaansluiting naar buiten gestuurd kan worden. Alle apparaten die met digitale data werken en audio moeten kunnen uitsturen hebben een DAC-chip. Dus ook je hele goedkope smartphone.
Ok, waarom hebben we dan USB-DAC’s als onze telefoons dit allemaal prima kunnen? Want de SoC van de huidige telefoons zijn een stuk krachtiger dan wat in zo’n DAC zit, en uit metingen blijkt ook dat al jaren deze SoC’s in staat zijn een lineaire uitput te geven (dus audio zonder vervorming)?
Welnu, ten eerste hebben de meeste telefoons en tablets geen koptelefoonaansluiting meer. Daarnaast was/is de implementatie die we wél vinden op telefoons vaak gericht op het gebruik van simpelere koptelefoons. Sluit je een wat degelijkere koptelefoon aan, dan merk je dat je vaak richting het maximale volume moet gaan om op een degelijk niveau wat te horen. Echter, juist op hogere volumes moeten telefoons de zwakheden van hun audio-uitgang prijsgeven en hoor je de vervormingen en distorsies. Is dit op te lossen met een betere DAC-implementatie in telefoons? Ja, maar de meeste fabrikanten nemen daar de moeite niet voor en zij die het wel deden, zoals LG en HTC… We weten waar die merken nu staan in de smartphone markt. De high-end Xperia telefoons van Sony, die de koptelefoonaansluiting juist terugbracht schijnen het wel aardig te doen, maar we hebben al jaren niet de mogelijkheid gekregen daar eens naar te kijken. En de high-end toestellen zitten niet bepaald in de toegankelijke prijsklassen. Het is duidelijk dat een degelijke DAC-implementatie niet bepaald een selling-point is voor smartphones en dat de groep mensen die er wel om geeft een niche betreft.
Overigens zijn uiteraard niet alleen telefoons de digitale apparaten die beperkt zijn in dit opzicht. De koptelefoonuitgang van de notebooks wordt je in de regel ook niet vrolijk van. Natuurlijk zijn bluetoothoplossingen populair, maar in termen van audiokwaliteit kunnen deze niet op tegen degelijke oplossingen met draad. Voor audioliefhebbers kan het hiermee dus interessant zijn een USB-DAC te gebruiken.
Uitpakken
De verpakking van de KA5 wekt enige interesse. Op zich hebben we het over een redelijk standaard indeling. Maar het ‘bakje’ dat je uit de omhulsing schuift is om onduidelijk reden van plastic. Hoe dan ook, we krijgen naast de KA5 een USB-C-naar-USB-C kabel, een Lightning-naar-USB-C-kabel en een USB-C-naar-USB-A-convertor.
FiiO / Jade audio
FiiO is uiteraard een audiomerk dat we al jaren kennen. Jade Audio, een branding die we aan de ‘onderzijde’ van de KA5 zien waren we echter minder mee bekend. Kennelijk gaat het om een submerk van FiiO dat zich richt op producten waarmee men hoge kwaliteit audio-oplossingen in de markt wil zetten voor een beperkte prijs. Dit zou gerealiseerd moeten worden met een meer direct-to-customer-model terwijl producten qua features vooral gericht worden op core-functionaliteit.
Ontwerp
Dat de KA5 FiiO’s ace in deze markt moet zijn is af te zien aan de bouw en het design. Het komt tegelijkertijd als elegant en high-tech over. De body is volledig van aluminium vervaardigd, terwijl het OLED-display en de branding achter een gehard glazen plaatje zitten. Het geheel voelt hiermee zeer hoogwaardig aan, maar ook robuust. Het apparaat heeft een formaat van 56,3 x 22 x 12 millimeter meegekregen en weegt 19 gram.
Ondanks dat we het een zeer mooi-ogend en prettig aanvoelend apparaat vinden, vragen we ons wel af hoe praktisch het is de KA5 bijvoorbeeld in je zak te hebben bij je andere spullen. De body heeft de nodige scherpe hoeken, dus dat deze schade veroorzaakt aan bepaalde artikelen in je zak achten we als een realistisch scenario. In hoeverre een andere body haalbaar is met nog steeds dezelfde gerelateerde prestaties (koeling) is de vraag. Maar het meeleveren van iets van een bumper-case was misschien handig geweest.
Op het monochrome OLED-schermpje is verschillende info terug te zien. Denk aan het formaat dat op het moment beluisterd wordt, het volume en digitale filter. De bediening gebeurt via de drie toetsen op de KA5 die een fijn aanvoelende feedback geven bij het indrukken. Het schermpje komt in de praktijk erg duidelijk over terwijl na wat gewenning het scrollen door alle info redelijk intuïtief geregeld is.
Specs
We zien verder een een 3,5 mm single ended aansluiting (met SPDIF-output-ondersteuning) alsmede een 4,4 mm gebalanceerde Pentaconn hoofdtelefoonuitgang. We krijgen hier niet een enorm vermogen uit, maar 56mW bij 300 Ω of 265mW bij 32Ω (in single ended modus kom je tot de helft hiervan) zijn toch degelijke cijfers. Laten we niet vergeten dat we het over een portable DAC hebben die ook gevoed moet kunnen worden via de USB-aansluiting van je telefoon of tablet en dat je die niet binnen de kortste keren wil leegtrekken. Dat FiiO de mogelijkheid biedt zowel een single-ended als balanced uitgang te gebruiken is belangrijk, aangezien niet alle koptelefoon op een gebalanceerde connectie werken (zoals onze Beyerdynamic DT1990).
Het apparaat heeft een dubbel onafhankelijk versterkerontwerp voor een behoorlijk krachtige versterking. FiiO paste hiervoor Cirrus Logic’s CS43198 DAC-chip toe, welke PCM tot 32-bit/768kHz en native DSD256 signalen moet ondersteunen. De KA5 ondersteunt tevens UAC 2.0 en 1.0 (gericht op low-latency wat van pas komt bij gaming-gerelateerd gebruik) terwijl de distorsie onder 0,00024% moet liggen op 600 Ω en onder < 0,00037% op 32 Ω.
Aansluiten
De KA5 zou zonder problemen herkend moeten worden door alle smartphones, PC en MacOS systemen bij het inpluggen. Op Windows kun je de DAC indien gewenst in ASIO-modus laten werken, waarmee je de standaard Windows-mixer kan omzeilen. Echter moet je daarvoor wat extra drivers downloaden.
Het is een beetje een discussie of dit echt nuttig is. Het spreekt de hardware direct aan en zou daarmee een betere weergavekwaliteit moeten realiseren, maar sinds Windows 10, zolang je extra effecten uitlaat, is de Windows-mixer eigenlijk best ok en zullen de meeste mensen geen verschil horen. Latency-gerelateerde argumenten zijn er ook nog, maar daarvoor geldt feitelijk hetzelfde. Plus we hebben de beschikking over UAC. Verder heb je geklooi met het uitgeven van audio in overige programma’s wat niet mogelijk is op het moment dat je audio uitgeeft via ASIO in je audiospeler software van keus..
App
Vreemd genoeg zien we geen vermelding van de FiiO Control-app op de verpakking of in de handleiding. Maar in de PlayStore is dus de FiiO Control-app te vinden waarmee je makkelijk configuraties kan maken. Wanneer we de omschrijving lezen in de PlayStore lijkt de app exclusief gericht te zijn op bluetooth-apparaten van het merk, maar veel meer dan alleen bluetooth-apparaten worden herkend, waaronder onze KA5.
De instellingen spreken eigenlijk redelijk voor zich. Specifiek de grafische definitie van de 5 filters waaruit gekozen kan worden kunnen we wel waarderen.
Luisteren
Dus wat was de ervaring van uw reviewer tijdens het beluisteren van audio via de FiiO KA5? Algemeen gesteld kan gezegd worden dat de uitgangen gebalanceerd klinken met goede controle en vergaande definitie zonder dat het te ver benadrukt wordt, terwijl geluid tegelijkertijd niet te analytisch klinkt. Gevolg is dat zelfs het fijnste detail in muziek te horen is zonder dat op muzikaliteit ingegeven wordt. De achtergrond blijft ondertussen stil en schoon van ruis.
Wanneer we een oordeel proberen te vellen per frequentiegebied, gaan we uit van een gemiddelde op basis van ervaringen met verschillende koptelefoons en in-ears:
Laag
Bass komt niets tekort en we kunnen het ons eigenlijk niet voorstellen dat er überhaupt koptelefoons zijn die met de KA5 gecombineerd kunnen worden die dieper kunnen gaan dan de output die de KA5 kan uitgeven. Het lagere frequentiegebied komt natuurlijk over met een lineaire en gedetailleerde weergave. Als kunstmatig of analytisch zouden we de weergave niet typeren.
Het subbass frequentieinterval laat een merkbare diepte en extensie horen in nummers als Moby’s Porcelain en Teardrops van Massive Attack. Kijken we iets verder in het bereik naar de midbass, dan is de weergave wat cleaner, meer gecontroleerd maar wel gedetailleerd. Geen kleuring of dynamiek maar met behoud van muzikaliteit met als resultaat een prachtige weergave van een selectie aan Jonathan ‘Sugarfoot’ Moffett-drumdemo’s.
Mids
De midrange weergave zouden we omschrijven als transparant over eigenlijk het hele bereik. De gerelateerde instrumenten en vocals klinken natuurlijk maar misschien met wat extra detail dan normaal. We denken dat er wat dynamiek in de hogere regionen getuned is om dit te bereiken. Het blijft echter ten allen tijde gecontroleerd.
Highs
De hoge tonen gaan door in de trend. Vooral neutraal klinkend, maar met wat benadrukking van helderheid met meer detail als gevolg, zonder dat aan een transparante ervaring ingeleverd wordt. Weergave van bekkens tijdens drumsessies worden weergegeven met een degelijke resolutie en gecontroleerde extensie. Al met al een luchtige weergave waarin de separatie tussen zang en de verschillende instrumenten goed voor elkaar is.
Soundstage en imaging
Dat de separatie in orde is kunnen we eigenlijk over het hele bereik wel zeggen; imaging vormt geen probleem. Je kan je prima op specifieke elementen richten. Representatie van soundstage is op orde, al moet je je verwachtingen realistisch houden; het is vooral de 2D-weergave die je merkt.
Conclusie
De FiiO / Jade Audio KA5 bewees zich tijdens de testperiode als een interessante USB-DAC. De bouwkwaliteit is van niveau, we hebben zowel een gebalanceerde 4,4 mm als een 3,5 mm single-ended uitgang en de bediening is toegankelijk gehouden zeker wanneer je de FiiO Control app gebruikt. Het OLED-schermpje is duidelijk af te lezen en bewees zich als een aardige toevoeging voor mensen die snel even wat config-info willen zien.
De audio-output is natuurlijk waar het om gaat, en in dat opzicht stelt de KA5 ook zeker niet teleur. Voor een oplossing van dit concept en in deze prijsklasse levert de KA5 een indrukwekkende output die neutraal over komt met een schone achtergrond en goed gekozen dynamische elementen wat resulteert in een natuurlijk klinkende, gedetailleerde weergave van audio.
We denken dat de FiiO KA5 een USB-DAC is die altijd deel moet zijn van de conversatie wanner een dergelijke oplossing overwogen wordt.
Op het moment van schrijven kost de KA5 140 Euro bij Wifimedia